تاخیر رشدی و حرکتی

تاخیر رشدی و حرکتی در کودکان و نقش کاردرمانی

زمانی که کودک رشد می کند و بزرگ می شود، مهارت های مختلفی مثل غلتیدن، نشستن، چهار دستو پا راه رفتن، دو زانو شدن، ایستادن و نهایتاً راه فتن را می آموزد. همچنین مهات هایی از قبیل: گرفتن اشیاء و رها کردن آن نیز مهارت هایی می باشند که کودک با گذشت زمان و بزرگ شدن به صورت تدریجی بدست می آورد این مهارت ها، به عنوان مراحل رشدی شناخته می شوند. کودکان با تأخیر رشد، این مراحل را همانند کودکان هم سن خود در همان زمان به دست نمی آورد. یک کودک ممکن است در یک حیطه و یا چند حیطه حرکتی و مهارتی تأخیر داشته باشد.

پنج گروه اصلی مهارت ها در کودکان وجود داند که مراحل رشدی را تشکیل می دهند:

۱-حرکات درشت: استفاده از گروه بزرگی از عضلات برای نشستن, ایستادن, راه رفتن, دویدن و غیره. حفظ تعادل و تغییر وضعیت.

۲- حرکات ظریف: استفاده از دست ها و انگشتان جهت غذا خوردن، نقاشی کردن، لباس پوشیدن، بازی کردن، نوشتن، و کارهای بسیار دیگری را انجام دادن.

۳- زبان : صحبت کردن از طریق زبان بدن و ادا و اشاره، ارتباط و درک آنچه که دیگران می گویند.

۴- شناختی:مهارت های تفکر شامل یادگیری، درک,‌حل مسأله، استدلال و یادآوری.

۵- اجتماعی: تعامل با دیگران، داشتن روابط با خانواده، دوستان و معلمان، مشارکت و پاسخ به احساسات دیگران.

معمولاً یک محدوده سنی چندین ماهه وجود دارد که انتظار می رود یک کودک سالم و طبیعی این مهارت های جدید را بیاموزد. بعضی مهارت ها نیاز دارند که قبل از یادگیری مهارت های جدید، شکل گرفته باشند. برای مثال, کودک می بایست چهار دست و پا رفتن را قبل از راه رفتن یاد بگیرد. اگر محدوده سنی طبیعی برای راه رفتن ۹ تا ۱۵ ماهگی باشد و کودکی ۲۰ ماهه هنوز راه نمی رود, این می تواند به عنوان یک تأخیر رشدی مطرح شود. پیشرفت در هر زمینه رشدی با پیشرفت در سایر زمینه ها مرتبط می باشد. بنابراین اگر مشکلی و یا اختلالی در گفتار و زبان کودک باشد، احتمالاً روی رشد در سایر زمینه ها مثل رشد اجتماعی یا شناختی تأثیر خواهد گذاشت.

عوامل عمده ای که سبب تاخیر رشد در کودک می شوند، عمدتاً به دو دلیل می باشند:

۱- علت ژنتیک:

ناهنجاری های ژنتیکی یا کروموزومی مثل سندروم داون و سایر بیماری ها کودک را در معرض خطر تأخیرات رشدی قرار می دهد.

۲- عوامل محیطی:

– مسمومیت با عوامل مضر قبل یا بعد از تولد مثل سرب

– ابتلای مادر به عفونت ها در هنگام بارداری

– تب شدید که منجر به تشنج شود، نارس به دنیا آمدن و کمبود اکسیژن هنگام تولد

– ضربه به سر کودک در هنگام زایمان یا بعد از آن

آیا می توان از تأخیر رشدی پیشگیری کرد؟

از آنجائیکه بیماری های مختلف بسیاری هستند که می توانند باعث تأخیر رشدی شوند, راه یکسان و مشابه برای پیشگیری از تأخیر رشدی وجود ندارد. آنچه که مهم است, آگاهی داشتن از مراحل رشدی کودکان و مشاوره با متخصص اطفال و متخصص کاردرمانی است. در صورتی که شما تصور می کنید که ممکن است مشکلی وجود دارد. مداخله به هنگام و به موقع در کمک به کودکتان برای غلبه بر هر نوع تأخیر رشدی کلیدی و مهم است.

تأخیر رشدی چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص تأخیر رشدی سخت می باشد. دو نوع تست وجود دارد که می توان انجام داد:۱- غربالگری رشدی ۲- ارزیابی رشدی. پزشکان و پرستاران غربالگری رشدی را انجام می دهند تا بگویند آیا کودک مهارت های پایه را یاد گرفته است. در زمانی که می بایست می آموختند یا اینکه آنها ممکن است مشکلاتی داشته باشند. پزشک ممکن است سؤالاتی از شما بپرسد یا در حین تست با کودک شما صحبت کند, بازی کند تا ببیند چگونه او یاد می گیرد, صحبت می کند, رفتار می کند و حرکت می کند.

تا این زمان انجام هیچ گونه تست آزمایشگاهی یا آزمایش خونی به شما گفته نمی شود مگر اینکه کودک شما تأخیری داشته باشد. تشخیص با انجام تست غربالگری به راحتی داده نمی شود. اگر نتایج تست غربالگری نشان داد که کودک ممکن است تأخیر رشدی داشته باشد, کودک باید برای انجام ارزیابی رشدی به مرکز توانبخشی(کادرمانی و گفتاردرمانی) ارجاع داده شود.

ارزیابی رشدی, سنجش دقیق و همه جانبه مهارتهای کودک است و باید توسط یک متخصص آموزش دیده و مجرب مثل کاردرمان انجام شود. نتایج ارزیابی رشدی برای تعیین اینکه آیا کودک نیاز به خدمات مداخله ای به هنگام و یا یک برنامه درمانی دارد استفاده می شود. خدمات مداخله به هنگام شامل: گفتار درمانی,کاردرمانی می باشد.

به علاوه اگر ناتوانیهای دیگری وجود داشت, درمان پزشکی و جراحی نیز ممکن است برای اداره این شرایط نیاز شود.

اگر زمان درمان کودکان تأخیر رشدی عقب بیافتد چه اتفاقی می افتد؟ آیا درمان خواهند شد؟ آیا بدتر می شوند؟
بسیاری از تأخیرات رشدی را می توان همان ابتدا درمان کرد به طوریکه تا قبل از رسیدن کودک به سن مدرسه, او می تواند خودش را به هم سالانش برساند(به شرط استفاده از خدمات توانبخشی). با این وجود, از آنجائیکه بسیاری از این تأخیرها دیر تشخیص داده می شوند،- زمانیکه کودک به مدرسه می رود- این تأثیر بزرگی روی توانائیهای کودک می گذارد, تا زمانیکه روزنه ای برای مداخله به هنگام وجود دارد هنوز دیر نشده است. وقتی که تأخیر کودکی تشخیص داده می شود و برنامه درمانی مناسب وجود دارد, بسیاری از این کودکان هنوز قادر خواهند بود تا بر اثرات تأخیرات رشدی شان غلبه کنند. گاهی اوقات مشکلات تا بزرگسالی باقی می مانند, بخصوص اگر, کودک ناتوانی مادام‌العمری مثل سندروم داون داشته باشد.

معمولا کودکانی که از نظر رشدی تأخیر دارند می توانند همانند افراد بالغ زندگی کامل, مستقل و پر باری داشته باشند.